Консепсияи миллии Їуміурии Тоїикистон оид ба солимгардонии маіфузгоііои партовіои коркарди маъдани уран барои соліои 2014-2024

1. Муѕаддима

Дар Иттиіоди Шўравњ васеъ истифода шудани энергияи атомњ, ки охиріои соли 40-уми асри гузашта ољоз шуда буд, боиси пайдо шудани миѕдори калони партовіои радиоактивии коркарди маъдани уран дар ѕаламрави як ѕатор їуміуриіои Иттиіод гашт. Аз їумла, Тоїикистон низ миѕдори калони партовіои радиоактивиро, ки дар натиїаи фаъолияти саноати коркарди уран дар ѕаламрави Тоїикистон ба вуїуд омадаанд, ба мерос гирифт.

Истеісоли консентрати уран дар Иттиіоди Шўравњ аввалин маротиба іанўз соли 1944 дар заводи таїрибавиии шаіри Љафурови Їуміурии Тоїикистон ољоз шуда буд. Баъд дар ѕаламрави вилояти Суљд боз 6 корхонаи истеісоли оксиди уран сохта шуданд. Дар охири соліои 60-уми асри гузашта аз ин корхонаіо фаѕат корхонаи калонтарин дар шаіри Чкалов боѕњ монд, ки баъд аз таїдид дар соліои 80-ум дар як сол то 1 млн. тонна маъданро коркард мекард. Корхона дар як сол ѕариб 2000 тонна оксиди уран истеісол менамуд. Іамин тавр, дар давоми 50 сол ѕариб 100 іазор тонна консентрати уран іосил карда шуд ва дар натиїа дар марзи 6 ноіияи вилояти Суљд зиёда аз 55 млн. тонна партовіои радиоактивии бо їамъи фаъолнокиашон зиёда аз 6,5 іазор Кюри ба вуїуд омаданд. Ин партовіо дар 10 маіфузгоііо, ки масоіати умумиашон 180 га буда дар минтаѕаіои сераіолњ ва инчунин дар шохобіои болоии дарёи Сирдарё їойгиранд, їамъ оварда шудаанд. Дар айни замон вазъи бисъёре аз ин маіфузгоііо барои муіити зист ва саломатии мардум хавф ба вуїуд меорад.

Соліои 1991-1992 баъди пошхўрии Иттиіоди Шўравњ дар натиїаи аз беруни їуміурњ ѕатъ гаштани воридшавии маъдани уран якчанд сохторіои Корхонаи воіиди давлатии "Фулузоти нодири Тоїикистон", ки бо коркарди уран сару кор доштанд, ѕариб аз фаъолият бозмонданд. Дар замони іозира іамаи сохторіои Корхонаи воіиди давлатии "Фулузоти нодири Тоїикистон" ба истеісоли маісулоти ниёзи мардум рў овардаанд. Вале масъалаи солимгардонии маіфузгоііою майдоніои хоктўдаіои радиоактивњ то іол іалли худро наёфтаанд. Аз ин лиіоз, зарурати таіияи Консепсияи миллии солимгардонии маіфузгоііои партовіои коркарди маъдани уран бо маѕсади банаѕшагирњ ва анїом додани чораіои солимгардонии имконпазир, инчунин кам кардани хатари таъсири амалњ ва имконпазири оніо ба муіити зист ва саломатии аіолњ пеш омадааст.

2. Маѕсад ва вазифаіои Консепсияи миллии Їуміурии Тоїикистон оид ба солимгардонии маіфузгоііо

1. Маѕсади Консепсияи м